در ابتدای مقاله این پرسش مطرح می شود که آیا نظریه تکامل با ایده مداخله خدا در طبیعت سازگار است؟ آیا ما می توانیم هم به مداخله خداوند در طبیعت معتقد باشیم و هم به قوانین طبیعی و از جمله به قانون تکامل وفادار باقی بمانیم؟ پس از طرح سوال فوق، اشاره کوتاهی به پیامدهای کلامی نظریه تکامل شده است. سپس سیر تحول نظریه تکامل از زمان داروین تا پیدایش زیست شناسی مولکولی و تا نظریه های اخیر در خصوص پیچیدگی و پیدایش ژنتیک عام بیان گردیده است.در بخش دوم مقاله چهار ویژگی اصلی در تحولات زیست شناختی مورد توجه قرار گرفته است: 1- خودتنظیمی 2- عدم تعین 3- علیت از بالا و پایین 4- تبادل اطلاعات.در بخش سوم، مقاله به بررسی چهار الگوی کلامی متخذ از هر یک از این چهار خصیصه موجودات زنده می پردازد و در این بخش چهار تصویر از خدا مطرح می شود:1- خدا به عنوان طراح رویدادی سامانمند 2- خدا به عنوان متعین کننده عدم تعین ها3- خدا به عنوان علت از بالا و پایین 4- خدا به عنوان منتقل کننده اطلاعات.باربور پس از بررسی هریک از این چهار الگو به بیان برخی از مشکلات و نارسایی های آنها می پردازد. در پایان به الگوی پنجمی بر اساس الهیات پویشی پرداخته hsj و این تصویر را تصویر مناسب تری می داند.

بدون تردید، آنچه باعث تمایز اصلی سبک های ادبی از هم می شود پیش از اینکه محصول دگرگونی در حوزه زبانی و ادبی باشد، حاصل تغییر نگرش و دیدگاه عمومی گویندگان یک دوره و مکتب ادبی به دوره ها و مکتب های دیگر است؛ البته این تغییر بینش جریانی است که به تدریج در آثار ادبی ظاهر می شود و اغلب نتیجه تحولات اجتماعی و فرهنگی است.در مطالعات سبک شناسی دوره ای، نخستین سبک دوره ای شعر فارسی، یعنی سبک خراسانی با ویژگی هایی مانند برون گرایی و طبیعت گرایی وصف می شود و دومین دوره، یعنی سبک عراقی بیشتر به داشتن بینش عرفانی معروف است. اما رسیدن از دیدگاه طبیعت گرایانه به دیدگاه عرفانی نیازمند گذر از مرحله ای حساس به نام انسان است که این مرحله گذار توسط شاعران سبک آذربایجانی محقق شده است.مقاله حاضر به بررسی نقش گویندگان سبک آذربایجانی در ایجاد تحول عظیم فکری در سبک شعر فارسی و جایگاه «انسان» در این سبک می پردازد و این مکتب را از نظر تعامل «شاعر» و «انسان»، با دیگر سبک های شعر فارسی مقایسه می کند.

درباره منشا معرفت خدا و هدایت الهی، دو دیدگاه وجود دارد: بر اساس یک دیدگاه، معرفت خدا، اکتساب بندگان است و بر اساس دیدگاه دوم، معرفت خدا، فعل اله و موهبت الهی است، که به فضل خود، بدون الزام، به بندگان مرحمت میکند. در برابر این عطای الهی، وظیفه بندگان، قبول و تصدیق و تسلیم است. آنگاه خداوند، به بندگانی که این وظیفه را ادا کنند، ثواب و پاداش می بخشد. نویسنده، در این گفتار، میکوشد تا نشان دهد که آیات و روایات باب معرفه اله، در صدد بیان این نکته اند. در این جهت، نویسنده، پس از بیان 8 آیه و 16 حدیث، ده نکته به عنوان نتیجه و بحثی در زمینه هدایت و معرفت اولی و ثانوی آورده است. پس از آن، یک آیه و 15 حدیث در اثبات دیدگاه مخالف می آورد. ابتدا، این مجموعه را مطابق با نظر خود توضیح می دهد، سپس وجوه جمع میان دو گروه روایات را بیان می دارد. این مقاله را میتوان مکمل سلسله مقالات نویسنده درباره معرفت خدا (شماره 7 تا 10 فصلنامه سفینه) دانست.

رابطه خدا با طبیعت از مسائل دشواری است که در همه ادوار تاریخ فلسفه بدان پرداخته اند. در دوران نوزایی و اوائل دوره جدید، این بحث دیگربار و به گونه ای چالش انگیز مورد توجه قرار گرفت و از جمله کسانی که به تفصیل به تبیین ارتباط خدا با طبیعت پرداخت و دست گاه فکری اش را بر این محور بنیان نهاد، باروخ اسپینوزا می باشد. در مقاله پیش رو، رابطه خدا با طبیعت را در دست گاه فکری اسپینوزا بررسی می کنیم. در این باره در تاریخ فلسفه دو دیدگاه مطرح است: الف) خداناباوری یا الحاد، ب) همه خداانگاری یا وحدت وجود. دیدگاه نخست را اهل کنیسه به اسپینوزا نسبت دادند و از فیلسوفان، هیوم او را قائل بدان می دانست. اما دیدگاه غالب تر در میان اسپینوزاشناسان، قول به وحدت وجود است که از این حیث، او را گاه با وحدت وجودیان در سنت های عرفانی مسیحیت و اسلام نیز می سنجند. البته دیدگاه سومی نیز در کار است به نام «همه در خدایی» که گرچه در ظاهر به دیدگاه دوم نزدیک است، با خداباوری سازگارتر است و در این مقاله می کوشیم با استناد به متون اسپینوزا و واکاوی دو دیدگاه رایج، به ویژه وحدت وجود، نشان دهیم که این دیدگاه سوم در تفسیر اندیشه اسپینوزایی از دو دیدگاه نخست، سازگارتر و مقرون تر به صواب است.

فخرالدین رازی، از پیشوایان علم کلام و از مفسران شهیر قرآن است که در قرن ششم و هفتم هجری می زیست. پژوهش حاضر بر آن است تا از نسبت خدا و طبیعت در دیدگاه های تفسیری فخررازی پرده بردارد. در این خصوص، شواهد وافر نشان از آن دارد که خدای فخر به قوانین طبیعت پایبند نیست بلکه چه بسا مشیت او بر خلاف قوانین طبیعت رخ می دهد. افزون بر این، فخررازی، اثر گذاری طبیعت را هم منکر است و حتی واسطه بودن عوامل طبیعی برای فعل خدا را هم نمی پذیرد. صاحب «تفسیرکبیر» با تکیه بر خدایی که همه چیز را می توان به قدرت بی نهایت او ارجاع داد، خود را از ارائه تبیین طبیعی برای پدیده های جهان بی نیاز می بیند و در گامی فراتر، می کوشد که توضیحات طبیعی ارائه شده از جانب طبیعت گرایان را به نقد کشد و با اثبات ضعف این سنخ تبیین ها، بر لزوم ارجاع پدیده ها به فاعل قادر و مختار تاکید ورزد.فخرالدین رازی، از پیشوایان علم کلام و از مفسران شهیر قرآن است که در قرن ششم و هفتم هجری می زیست. پژوهش حاضر بر آن است تا از نسبت خدا و طبیعت در دیدگاه های تفسیری فخررازی پرده بردارد. در این خصوص، شواهد وافر نشان از آن دارد که خدای فخر به قوانین طبیعت پایبند نیست بلکه چه بسا مشیت او بر خلاف قوانین طبیعت رخ می دهد. افزون بر این، فخررازی، اثر گذاری طبیعت را هم منکر است و حتی واسطه بودن عوامل طبیعی برای فعل خدا را هم نمی پذیرد. صاحب «تفسیرکبیر» با تکیه بر خدایی که همه چیز را می توان به قدرت بی نهایت او ارجاع داد، خود را از ارائه تبیین طبیعی برای پدیده های جهان بی نیاز می بیند و در گامی فراتر، می کوشد که توضیحات طبیعی ارائه شده از جانب طبیعت گرایان را به نقد کشد و با اثبات ضعف این سنخ تبیین ها، بر لزوم ارجاع پدیده ها به فاعل قادر و مختار تاکید ورزد.

الهیات طبیعی در دوره معاصر وارد مرحله جدیدی شده و بر شواهد تجربی و یافته ها یا تنگناهای تبیینی علوم جدید در این پروژه تأکید تام می شود. از سوی دیگر، خداباوری زخم خورده راهبردی است که در آن از مجهولات معرفتی زمانه به نفع وجود خدا و نقش مباشر آن در تحقّق آن پدیده مجهول استدلال می شود (خدای رخنه ها). از آنجاییکه راهبرد خدای رخنه ها به یک اندازه میان خداباوران و منتقدان آنها مردود است، محققان پروژه الهیات طبیعی معاصر تلاش می کنند تا نشان دهند که خدای پروژه آنها از سنخ خدای رخنه ها نیست. در این مقاله چهار ایراد اصلی که راهبرد خدای رخنه ها با آنها مواجه است و راه حل های پیشنهادی آنها، گزارش و نهایتاً تکلیف دو مسئله تعیین شده است: 1) تفکیک مسائل یا پرسش های مرزی از مسائل علمی به رسمیت شناخته شده و معیاری با درنظر داشتن تعریف حکمای مسلمان از مسائل فلسفی برای آن تفکیک ارائه شده است. 2) نحوه فاعلیت عوامل فراطبیعی و از جمله خداوند در جهان طبیعت از منظر حکمت اسلامی به صورت جامع تصویر شده و مبتنی بر آن، هم پروژه الهیات طبیعی معاصر مردود اعلام شده و هم پروژه رقیب آن (طبیعت گرایی). نوآوری اصلی مقاله، تبیین و تأکید بر نقش مباشر فاعل فراطبیعی در تحقق هر رویداد طبیعی است.

با کمی چشم پوشی از جزئیات، می توان گفت که پیشنهادهای معاصر در زمینه ی تبیین فعل خاص الهی، با سه تعهد متافیزیکی، یعنی "ناسازگاری فعل الهی و فعل طبیعت"، "نامداخله گری خداوند" و نیز "تجویزی بودن قوانین طبیعت"، شکل گرفته اند. نوشته ی پیش رو، معطوف به نخستین مورد از میان این سه تعهد است. در این مقاله با فرض سازگاری فعل الهی و فعل طبیعت، دو هدف پیگیری شده است: ابتدا تلاش شده است تا نشان داده شود، چگونه رویکرد دو گانه انگارانه به وجود و ماهیت و به تبع آن طبیعت و فراطبیعت، مدافعان آن را در محذور برای تبیین فاعلیت خاص خداوند قرار می دهد. سپس به ارزیابی نگرش وحدت انگارانه صدرایی در حل این مساله و رفع این مانع، پرداخته شده است. در نهایت ادعا شده است از دو تقریر مشهور از اصالت وجود در نظام وحدت تشکیکی، یکی بر از میان بردن تمایز هستی شناسانه میان طبیعت و فراطبیعت ناتوان است اما بر مبنای تقریر دوم و نیز تفسیر اصالت وجود بر مبنای نظام وحدت شخصی، می توان بر از میان بردن این دو گانه موفق شد که البته توفیق نهایی در ارائه تبیینی مطلوب از مساله فعل خاص الهی، مشروط بر هماهنگی آن با مبانی دیگر نظام صدرایی و نیز تامین مولفه های دیگر تفسیر مطلوب از فاعلیت خاص الهی است.

پژوهش در راستای تحلیل چالش های فهماندن مفهوم خدا و رابطه انسان با طبیعت مبتنی بر تجربه زیسته معلمان دوره ابتدایی انجام شده است؛ در این راستا، تحقیق پیش رو از نوع کیفی است و با روش پدیدارشناسی تفسیری انجام شده است. جامعه و نمونه پژوهش، معلمان باتجربه در استان تهران و کرج اند که براساس نمونه گیریِ هدفمند، و از نمونه گیریِ در دسترس انتخاب شدند و داده های نمونه گیری در دوازده نفر به اشباع نظری رسید. داده ها با روش تحلیل مضمون و با کمک نرم افزار MAXQDA تحلیل شد. درخصوص این سؤال که معلمان باتجربه با چه چالش هایی برای آموزش مفهوم خدا به دانش آموزان ابتدایی مواجه اند؟ هفت مضمون سازمان دهنده وجود دارد که عبارت اند از: نبود تناسب آموزش مفهوم خدا با سطح آگاهی و سن دانش آموزان، ایجاد ترس بی مورد توسط برخی از معلمان از خدا در بین دانش آموزان، برخورد نامناسب والدین نسبت به سؤالات تکراری دانش آموزان درمورد خدا، سخت گیری معلمان و رفتار نادرست آنها، بی اعتقادی برخی از خانواده ها نسبت به دین و...، معلمان ناکارآمد و گرایش به روش های آموزشی مستقیم و یک سویه در انتقال مفاهیم دینی شناسایی شدن. سپس درخصوص سؤال دیگر پژوهش، یعنی معلمان با چه چالش های درخصوص تفهیم آموزش رابطه انسان با خدا و طبیعت به دانش آموزان مواجه اند، چهار مضمون سازمان دهنده شامل محدودیت های مالی و فرهنگی مدارس و خانواده، نبود تمرکز بر تجربیات ملموس کودکان، غفلت از فرایند تأمل و درون اندیشی در آموزش طبیعت محور و کاستی در بهره گیری از رسانه ها و ابزارهای آموزشی طبیعت محور استخراج شد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که معلمان دوره ابتدایی با چالش های متعددی در آموزش مفهوم خدا و رابطه انسان با طبیعت مواجه اند که عمدتاً ناشی از نبود تناسب محتوای آموزشی با سطح شناختی کودکان، روش های تدریس نامناسب و محدودیت های محیطی و نیز ناکارآمدی برخی از معلمان درخصوص آموزش مفهوم خدا به دانش آموزان ابتدایی است. بازنگری در شیوه های آموزشی و نیز متناسب ساختن محتوای درسی باتوجه به تجربیات زیستی کودکان و همچنین بازآموزی معلمان برای غلبه بر این چالش ها ضروری به نظر می رسد.  

در این مقاله، زیبایی شناسی دینی غزلیات حافظ مورد مطالعه و ارزیابی قرار گرفته است. سوالات تحقیق این مقاله در قالب جمله های اثباتی زیر قابل دسته بندی می باشد:1- زیبایی شناسی دینی حافظ از "نوع" نگاه او به جهان او نشات می گیرد. 2- زیبایی شناسی دینی حافظ مهمترین عامل سازگاری او محیط است. 3- قرآن، حدیث وسیده معصومین از منابع سرشار در تبین زیبایی شناسی دینی هستند. 4- مرکز ثقل زیبایی شناسی دینی حافظ، «عشق» است. 5- زیبایی شناسی دینی حافظ کمال گرا است. 6- عشق در عین وحدت، آثار، مراتب و جلوات منکثر دارد. 7- ایمان و انتظار، ارکان سازگاری حافظ را تشکیل می دهند. و ...در این مقاله برای اثبات هر یک از فرضیه های مربوط به موضوع، حسب مورد از آیات و روایات و مستندات شعری، به صورت شواهد امثال، استفاده شده است.تحقیق در این مقاله از نوع تحقیق متن محور است، و عوامل دخیل خارج از متن، یعنی تاریخ، علوم متداول زمان حافظ و … عوامل فرعی، ارزیابی شده اند. به عبارت دیگر به جای آنکه از تاریخ به حافظ نگاه کنیم از حافظ به تاریخ نگاه کردیم. زیرا، زبان تاریخ، زبان مستقیم است و شعر زبان غیر مستقیم. زبان مستقیم، ابزار گردآوری اطلاعات است و زبان شعر، ابزار آفرینش اطلاعات. زبان غیر مستقیم، ظرفیت گسترده تری برای بیان حقایق دارد.